wiek dziecka /słyszenie i rozumienie/nadawanie – mowa
0-3 miesiąc życia
Reaguje na głośne dźwięki.
Wycisza się lub śmieje, gdy do niego mówimy.
Przerywa płacz, słysząc nasz głos.
Wzmaga lub osłabia ssanie, gdy usłyszy dźwięki.
Głuży – wydaje dźwięki przypominające gruchanie.
Radośnie piszczy, słysząc znane dźwięki.
Używa krzyku i płaczu do sygnalizowania swoich potrzeb.
Inaczej płacze przy przemoczeniu, inaczej – gdy jest głodne.
4-6 miesiąc życia
Odwraca głowę, szukając źródła dźwięku.
Reaguje na zmianę tonu naszego głosu.
Zwraca uwagę na zabawki, które wydają dźwięki.
Reaguje na muzykę.
Gaworzy – powtarza ciągi sylab i dźwięków własnych oraz zasłyszanych z otoczenia.
od 7 miesiąca do końca 1 roku życia
Odwraca się i patrzy w kierunku źródła dźwięku.
Skupia uwagę, gdy do niego mówimy.
Pytane: ”gdzie mama?, „gdzie tata”? – wskazuje palcem.
Chętnie uczestniczy w zabawach typu: „Idzie rak”, „Warzyła sroczka”.
Zachęcone – wykonuje proste polecenia, np. „daj”.
Próbuje naśladować nasze ruchy.
Intensywnie gaworzy, np. „ta-ta-ta, ma-ma-ma, da- da-da, ba-ba-ba, na-na-na”.
Używa dźwięków, by zwrócić na siebie uwagę.
Wykorzystuje gesty i mimikę, by spytać lub poprosić o coś.
Mogą pojawić się pierwsze wyrazy np.”mama, tata, baba”.
Pierwsze słowa nie muszą być kojarzone z konkretnym przedmiotem.
12 – 24 miesiąc życia
Poproszone – wskazuje poprawnie niektóre części ciała.
Wykonuje najprostsze polecenia, np. „daj buzi, „zrób pa,pa”.
Słucha z zainteresowaniem prostych piosenek, wierszyków, krótkich opowiadań.
Potrafi wskazać często nazywane przez nas przedmioty.
Zamiast słów stosuje wyrazy dźwiękonaśladowcze: ”bach, hau, brr”.
Powtarza wielokrotnie dźwięki zasłyszane z otoczenia tzw. echolalie.
Zaczyna łączyć dwa wyrazy, pojawiają się wyrażenia typu: ”nie chcę, mama daj”.
Wymawia samogłoski: a, u ,i, o ,e ,y oraz spółgłoski: m, b, p ,t ,n ,ł ,j, d.
Upraszcza – może wymawiać początek lub koniec słowa. Ma bogatszy słownik.
2 – 3 rok życia
Rozróżnia przeciwieństwa, np.”chodź – stój”, „ nie ma – jest”.
Wykonuje bardziej złożone instrukcje, np.”weź misia i chodź do mamy”.
Wskazuje części ciała.
Nazywa większość przedmiotów znanych z otoczenia – może przy tym popełniać błędy typu: „ludź zamiast człowiek”.
Wymawia poprawnie coraz więcej głosek: k, g, l.
Trudne głoski może zastępować łatwiejszymi, np.” zamiast szalik powie salik lub sialik, zamiast ryba powie lyba lub jiba”.
Pyta: „co to?”, stosuje przeczenia:”nie ma mamy”, zaczyna używać liczby mnogiej.
Pytane podaje swoje im
3 – 4 rok życia
Reaguje na głos z innego pokoju i komunikaty z radia lub telewizji.
Potrafi odróżnić wymowę prawidłową od zniekształconej, np. „sanki – sianki”.
Jest rozumiane przez osoby obce.
Buduje coraz dłuższe zdania.
Coraz więcej pyta. Odpowiada na proste pytania:” kto? co? gdzie? z kim? w czym?.
Często upraszcza najtrudniejsze głoski: sz, ż, cz, dż, r. Zwykle mówi płynnie, czasem mogą pojawić się zawahania, powtórzenia dźwięków, sylab, wyrazów, przeciąganie głosek, tzw. Rozwojowa niepłynność mówienia.
4 – 5 rok życia
Z uwagą słucha prostego opowiadania i potrafi odpowiedzieć na pytania związane z treścią.
Rozumie komunikaty wypowiadane przez obce osoby.
Zadaje bardzo dużo pytań.
Może wymawiać najtrudniejsze głoski: sz, ż, cz, dż, r, . Buduje bogate zdania – używa coraz więcej przymiotników.
Potrafi opowiedzieć prostą historyjkę.
Stosuje podstawowe reguły gramatyczne, choć czasem jeszcze je myli.
5- 6 rok życia
Rozumie trudniejsze instrukcje np. ”klaśnij w dłonie, a potem połóż  ręce na kolanach”.
Potrafi wysłuchać dłuższego opowiadania, bajkę, rozumie morał.
Rozumie polecenie typu:” pod, na, obok”.
Prawidłowo interpretuje znaki symboliczne, np. „kółko i trójkącik – to będą znaki drogowe”.
Mowa jest wyraźna i poprawna, prawidłowo wymawia wszystkie głoski języka polskiego.
Poprawnie buduje zdania – stosuje reguły gramatyczne, używając zdań złożonych.
Potrafi opowiedzieć, co widzi na ilustracji, opowiada bajki.
Potrafi porozmawiać z obcą osobą, nie odbiegając od tematu.
Używa słów określających stosunki przestrzenne i nazywa podstawowe figury geometryczne.
Autorki opracowania: dr Iwona Michalak – Widera, mgr Katarzyna Węsierska, konsultacja naukowa prof. Jagoda Cieszyńska