| wiek dziecka /słyszenie i rozumienie/ | nadawanie – mowa |
| 0-3 miesiąc życia Reaguje na głośne dźwięki. Wycisza się lub śmieje, gdy do niego mówimy. Przerywa płacz, słysząc nasz głos. Wzmaga lub osłabia ssanie, gdy usłyszy dźwięki. | Głuży – wydaje dźwięki przypominające gruchanie. Radośnie piszczy, słysząc znane dźwięki. Używa krzyku i płaczu do sygnalizowania swoich potrzeb. Inaczej płacze przy przemoczeniu, inaczej – gdy jest głodne. |
| 4-6 miesiąc życia Odwraca głowę, szukając źródła dźwięku. Reaguje na zmianę tonu naszego głosu. Zwraca uwagę na zabawki, które wydają dźwięki. Reaguje na muzykę. | Gaworzy – powtarza ciągi sylab i dźwięków własnych oraz zasłyszanych z otoczenia. |
| od 7 miesiąca do końca 1 roku życia Odwraca się i patrzy w kierunku źródła dźwięku. Skupia uwagę, gdy do niego mówimy. Pytane: ”gdzie mama?, „gdzie tata”? – wskazuje palcem. Chętnie uczestniczy w zabawach typu: „Idzie rak”, „Warzyła sroczka”. Zachęcone – wykonuje proste polecenia, np. „daj”. Próbuje naśladować nasze ruchy. | Intensywnie gaworzy, np. „ta-ta-ta, ma-ma-ma, da- da-da, ba-ba-ba, na-na-na”. Używa dźwięków, by zwrócić na siebie uwagę. Wykorzystuje gesty i mimikę, by spytać lub poprosić o coś. Mogą pojawić się pierwsze wyrazy np.”mama, tata, baba”. Pierwsze słowa nie muszą być kojarzone z konkretnym przedmiotem. |
| 12 – 24 miesiąc życia Poproszone – wskazuje poprawnie niektóre części ciała. Wykonuje najprostsze polecenia, np. „daj buzi, „zrób pa,pa”. Słucha z zainteresowaniem prostych piosenek, wierszyków, krótkich opowiadań. Potrafi wskazać często nazywane przez nas przedmioty. | Zamiast słów stosuje wyrazy dźwiękonaśladowcze: ”bach, hau, brr”. Powtarza wielokrotnie dźwięki zasłyszane z otoczenia tzw. echolalie. Zaczyna łączyć dwa wyrazy, pojawiają się wyrażenia typu: ”nie chcę, mama daj”. Wymawia samogłoski: a, u ,i, o ,e ,y oraz spółgłoski: m, b, p ,t ,n ,ł ,j, d. Upraszcza – może wymawiać początek lub koniec słowa. Ma bogatszy słownik. |
| 2 – 3 rok życia Rozróżnia przeciwieństwa, np.”chodź – stój”, „ nie ma – jest”. Wykonuje bardziej złożone instrukcje, np.”weź misia i chodź do mamy”. Wskazuje części ciała. | Nazywa większość przedmiotów znanych z otoczenia – może przy tym popełniać błędy typu: „ludź zamiast człowiek”. Wymawia poprawnie coraz więcej głosek: k, g, l. Trudne głoski może zastępować łatwiejszymi, np.” zamiast szalik powie salik lub sialik, zamiast ryba powie lyba lub jiba”. Pyta: „co to?”, stosuje przeczenia:”nie ma mamy”, zaczyna używać liczby mnogiej. Pytane podaje swoje im |
| 3 – 4 rok życia Reaguje na głos z innego pokoju i komunikaty z radia lub telewizji. Potrafi odróżnić wymowę prawidłową od zniekształconej, np. „sanki – sianki”. | Jest rozumiane przez osoby obce. Buduje coraz dłuższe zdania. Coraz więcej pyta. Odpowiada na proste pytania:” kto? co? gdzie? z kim? w czym?. Często upraszcza najtrudniejsze głoski: sz, ż, cz, dż, r. Zwykle mówi płynnie, czasem mogą pojawić się zawahania, powtórzenia dźwięków, sylab, wyrazów, przeciąganie głosek, tzw. Rozwojowa niepłynność mówienia. |
| 4 – 5 rok życia Z uwagą słucha prostego opowiadania i potrafi odpowiedzieć na pytania związane z treścią. Rozumie komunikaty wypowiadane przez obce osoby. | Zadaje bardzo dużo pytań. Może wymawiać najtrudniejsze głoski: sz, ż, cz, dż, r, . Buduje bogate zdania – używa coraz więcej przymiotników. Potrafi opowiedzieć prostą historyjkę. Stosuje podstawowe reguły gramatyczne, choć czasem jeszcze je myli. |
| 5- 6 rok życia Rozumie trudniejsze instrukcje np. ”klaśnij w dłonie, a potem połóż ręce na kolanach”. Potrafi wysłuchać dłuższego opowiadania, bajkę, rozumie morał. Rozumie polecenie typu:” pod, na, obok”. Prawidłowo interpretuje znaki symboliczne, np. „kółko i trójkącik – to będą znaki drogowe”. | Mowa jest wyraźna i poprawna, prawidłowo wymawia wszystkie głoski języka polskiego. Poprawnie buduje zdania – stosuje reguły gramatyczne, używając zdań złożonych. Potrafi opowiedzieć, co widzi na ilustracji, opowiada bajki. Potrafi porozmawiać z obcą osobą, nie odbiegając od tematu. Używa słów określających stosunki przestrzenne i nazywa podstawowe figury geometryczne. |
